Darlith Gyhoeddus Awyr Dywyll Eryri
G诺yl Wyddoniaeth Bangor
鈥楾he Moon and life on Earth'
Mae鈥檙 lleuad yn y ffurfafen yn ysgogi nifer o brosesau pwysig ar y ddaear trwy'r llanw a gynhyrchir ganddi. Mae hyn yn cynnwys rheoli鈥檙 hinsawdd, newid hyd y diwrnod, a dylanwadu ar allu ein planed i gynnal bywyd.
Yma, byddwn yn edrych ar sut mae'r llanw wedi newid dros y 2 biliwn o flynyddoedd diwethaf, ac wedi dylanwadu ar fywyd ar y Ddaear, trwy achosi difodiant torfol a chynorthwyo esblygiad. Byddwn hefyd yn edrych ar sut y gallwn ddefnyddio'r cofnod ffosil i wella ein hamcangyfrifon o'r hyn yr oedd y llanw yn ei wneud yn y gorffennol pell, a pham y gallai hynny fod yn bwysig wrth chwilio am fywyd ar blanedau eraill.
Traddodir y ddarlith gyffrous hon gan yr Athro Mattias Green, sy鈥檔 eigionegwr ffisegol wrth ei alwedigaeth sy鈥檔 defnyddio modelau ac arsylwadau i archwilio sut mae'r llanw'n rhyngweithio 芒 chydrannau eraill systemau鈥檙 ddaear, a sut mae'r rhyngweithiadau hyn yn newid dros gyfnod hir. Mae ei ymchwil yn canolbwyntio ar sut mae cymysgu a sbardunir gan y llanw鈥檔 dylanwadu ar gylchrediad cefnforol a hinsoddol ar raddfa fawr; effeithiau newid yn lefel y m么r (ar raddfeydd amser byr) a drifft cyfandirol (ar raddfeydd amser daearegol) ar y llanw; rhyngweithiadau rhwng i芒, cefnforoedd a hinsawdd a sut y bydd haenau i芒 sy'n toddi yn effeithio ar system y ddaear; dylanwad y llanw ar allu鈥檙 cefnfor i esblygu a chynnal bywyd, gan gynnwys dynameg y llanw yn ystod digwyddiadau difodiant.